Patiënten van Isala die geen gewone warme maaltijd kunnen eten, hebben sinds kort de beschikking tot minimaaltijden. Kleine, eiwitrijke porties die worden opgediend in een zwart porseleinen pannetje. Isala en leverancier Huuskes hebben aan de hand van een pilot op de afdeling Oncologie twaalf samenstellingen ontwikkeld.
Drie uur ’s middags. Service-assistent Anja Bijker komt zaal 35 van de verpleegafdeling Oncologie opgelopen en wordt vrolijk begroet door de patiënten. ‘Waar heb je zin in?’, vraagt ze Femmie Pit, een borstkankerpatiënt die een week geleden is binnengekomen met erge pijn. ‘Verras me maar’, antwoordt zij vol vertrouwen. ‘Zolang het maar geen vis is.’
Even later is Anja terug. Op haar handen rust een dienblad met een klein, zwart porseleinen pannetje. De inhoud bevat een stamppotje ijsbergsla met kipsaucijs. Het deksel wordt eraf gehaald en er komt een aangename geur vrij. Niet te penetrant. Zichtbaar genietend van elke hap heeft Femmie het pannetje binnen niet al te lange tijd leeg. ‘Ook deze smaakte weer goed hoor’, meldt ze Anja daarna tevreden. ‘Ik zit precies vol genoeg voor nog een toetje’, lacht ze.
Voldoening
‘Soms ben ik misselijk van de pijn’, vertelt de patiënt even later. ‘In zo’n grote maaltijd waar een flinke walm vanaf komt, heb ik dan totaal geen zin. Bij deze kleinere porties is daar goed rekening mee gehouden. De geur is prima te verdragen en het is niet zo’n hoeveelheid waar je als een berg tegenop ziet. De Fentanyl pleister die ik heb voor pijnstilling, legt bovendien mijn darmen stil. Kleinere porties eten zijn dan echt een uitkomst. Ik heb tot nu toe drie soorten gehad en ze smaakten alle drie even goed.’
‘De maaltijden zitten boordevol eiwitten en die zijn voor zieke patiënten zoals hier cruciaal om een beetje op krachten te blijven,’ vertelt service-assistent Anja. Dat haar werk er met de komst van de minimaaltijden iets uitgebreider door is geworden, vindt ze geen probleem.
‘Ik werk al vijftien jaar op deze afdeling en weet inmiddels hoe lastig het is om deze patiënten iets voor te schotelen waar ze blij van worden. Met de minimaaltijden lukt dat veel beter, en dat geeft mij ook voldoening. Tot nu toe heb ik alleen nog maar positieve reacties gekregen in elk geval.’
Ontwikkeling
Gerda Bovenmars, adviseur voeding in Isala: ‘We wilden al langer een alternatief voor onze oncologische patiënten, die bij het zien en ruiken van een normale maaltijd vaak al gegeten en gedronken hebben. Dit vraagstuk legden we vervolgens neer bij Huuskes.’ ‘Het mooie is dat Isala niet de enige klant was die deze vraag stelde’, vult projectmanager Harrian van den Akker van Huuskes aan.
'Veel meer ziekenhuizen die wij als klant bedienen, hadden de wens kleinere, eiwitrijke porties aan specifieke patiënten te kunnen bieden. Dat was voor ons reden om te geloven dat hier een grotere markt voor was en het daardoor mogelijk zou zijn om iets dergelijks te ontwikkelen.’
Werkgroepen
Eerst werd een klankbordgroep in het leven geroepen waar experts van meerdere ziekenhuizen, bestaande uit onder andere diëtisten, aan deelnamen. Aan de hand van hun advies werd bepaald aan welke eisen de maaltijden in elk geval moesten voldoen. Eén minimaaltijd moest bijvoorbeeld minimaal 10 gram eiwit bevatten. Ook was het belangrijk dat de producten een langere houdbaarheid zouden krijgen, omdat een ziekenhuis niet precies weet wanneer ze worden ingezet. Met deze informatie moest Huuskes vervolgens aan de slag.
Maar niet alleen. ‘Het was voor ons van groot belang om hierin samen te werken met een ziekenhuis dat ons daar serieus in wilde begeleiden. Dat ziekenhuis was Isala.’ ‘Onze afdeling Oncologie was natuurlijk de perfecte plek om te testen’, vertelt Gerda. ‘Hier zat immers de patiëntengroep waarbij het voor ons was begonnen.’ Zo geschiedde. Twee productontwikkelaars voegden zich bij de werkgroep Oncologie in Isala en gezamenlijk gingen ze op zoek. Welke ingrediënten passen bij elkaar? Wat betekent dat voor de benodigde grondstoffen? Welke verpakking is nodig om een veilig product te garanderen? Harrian: ‘Een goed voedingsproduct is afhankelijk van veel verschillende variabelen, dat maakte het heel ingewikkeld. Juist omdat Isala begreep dat niet altijd alles kon, verliep de samenwerking heel goed. Die goede verstandhouding met elkaar is echt de basis geweest voor het succes van dit project.’
Twaalf smaken
Het was een zoektocht maar dat leverde uiteindelijk wel twaalf gevarieerde en smakelijke minimaaltijden op, waaronder ook zoutarme en vegetarische varianten. Vriesvers bovendien, voor een betere verkrijgbaarheid voor Isala en andere klanten, en met als belangrijkste eigenschap het hoge eiwitgehalte. Met het eten van twee minimaaltijden van plusminus 120 gram op een dag krijgt de patiënt evenveel eiwitten binnen als bij één grote maaltijd van 350 gram. ‘Hier en daar hebben we beide wat concessies gedaan, maar niet veel’, zegt Harrian. ‘Isala heeft veel expertise meegebracht in de ontwikkeling en ik denk dat we beide trots kunnen zijn op het resultaat.’ Gerda knikt instemmend. ‘Voor ons is de volgende stap de minimaaltijden bredere bekendheid te geven in het ziekenhuis. Want niet alleen oncologie patiënten varen er bij, ook andere patiënten kunnen gebruik van maken van de minimaaltijden, als het eten van een gewone, warme maaltijd om wat voor reden dan ook niet lukt. Dit vraagt vooral extra expertise van onze service-assistenten. Zij moeten inschatten wanneer het verstandig is om een minimaaltijd in te zetten.’
